Q&A: Aagtenpark

Dat er benzeen onder het Aagtenpark ligt is al lang bekend. In 2014 is door ingenieursbureau Wareco een monitorings- en saneringsplan opgesteld. Hiervoor is door de Provincie Noord-Holland een vergunning afgegeven. Sinds 2014 wordt het grondwater jaarlijks gemonitord. Over de uitslag van deze rapportages wordt de gemeente geadviseerd door de Omgevingsdienst IJmond. De onderzoeken worden gedeeld met de gemeenteraad. 

Benzeen werd in jaren  ’60 en ‘70 op grote schaal gebruikt als grondstof in de chemische industrie. Het werd veel gebruikt als oplosmiddel voor vetten, harsen, was en oliën in fabrieken en als ontvetter voor metaal om machines en onderdelen te reinigen.

De Aagtenbelt is in gebruik geweest in de jaren ’60 en gesloten in ‘73. In deze periode is veel chemisch en industrieel afval gestort waar benzeen in zat. 

Wat er in het verleden allemaal gestort is aan chemisch en industrieel afval is onmogelijk om dit te onderzoek. Het RIVM onderstreept dit. Daarmee moet worden geaccepteerd dat de verontreinigingssituatie nooit volledig bekend wordt. Het RIVM geeft aan dat de totale toxiciteit van de stoffen die uit de stortplaats lekken groter kan zijn dan op basis van metingen aan deze gidsstoffen wordt ingeschat. In overleg met SWECO wordt hier onderzoek naar gedaan. 

In de nieuwe peilbuizen wordt het benzeengehalte gemeten. 

Sinds 2014 wordt het grondwater gemonitord op benzeenverontreiniging. In de winter van 2024 is geconstateerd dat in peilbuis 128 de waarde voor benzeen opliep. Omdat waardes een grillig verloop kunnen hebben, is besloten om in het najaar van 2024 en in februari 2025 opnieuw deze peilbuis te bemonsteren. Toen is geconcludeerd dat de benzeenconcentratie opliep en aan de rand van de woonwijk de benzeenpluim aanwezig is.

Peilbuis 128 bevindt zich aan de overzijde van de sloot aan de achterzijde van de woningen. Hier is een waarde van 50 µg/l gemeten. Het is niet aan de overzijde van de sloot, ter hoogte van de achtertuinen van de woningen, gemeten. Ook het oppervlaktewater (slootwater) is bemonsterd. Hier is geen benzeen aangetroffen.

Ook het oppervlaktewater (slootwater) is bemonsterd. Hier is geen benzeen aangetroffen. 

Hierover is contact geweest met de GGD Kennemerland. Zij geven het onderstaande aan: 

In het monitoringsonderzoek is op circa 24 meter van de bebouwing, aan de overzijde van een waterscheiding met deze bebouwing, op circa 14-15 meter diepte, bij één peilbuis, benzeen aangetroffen in het grondwater. De overschrijding van de interventiewaarde in grondwater bedraagt 1 ug/l. Het ondiepe grondwater stroomafwaarts van de limietgrens (peilbuis 127) is niet verontreinigd met benzeen. Ook in het slootwater ten noorden van peilbuis 128 is geen verhoogde concentratie aangetoond. 

Voor benzeen is de gezondheidskundige risicowaarde voor grondwater vastgesteld op 245 ug/l (bron: DCRM, 2023). Deze ligt vele malen hoger dan de gemeten 31ug/l. De gezondheidskundige risicowaarde moet worden gezien als een indicatie van het gehalte waaronder bij levenslange blootstelling geen nadelige gezondheidseffecten zijn te verwachten, waaronder ook geen aantoonbare hinder. Daarnaast biedt de gezondheidskundige risicowaarde ook bescherming aan gevoelige groepen, als zwangeren, kinderen en ouderen.

De GGD Kennemerland verwacht op dit moment geen gezondheidsrisico door de aanwezigheid van benzeen in het diepe grondwater. Ook omdat de gemeten benzeen concentratie ver onder de gezondheidskundige risicowaarde voor grondwater ligt.

De peilbuis is geplaatst tot 14 m -NAP, met een filterstelling van NAP - 13,0 tot NAP -14,0. Het maaiveld ligt ter plaatse op NAP -0,5 m, waardoor de lengte van de peilbuis 13,5 m is. Het heeft geen zin de peilbuis dieper te plaatsen omdat het filter dan in de kleilaag komt waarin geen of nauwelijks transport in de horizontale richting optreedt. Het filter bevindt zich nu in de circa 3 m dikke matig grove zandlaag waarin de snelste verplaatsing van het benzeen kan optreden.

Berichtgeving over bruin drabbig water op de Aagtendijk heeft in de zomer van 2024 voor ongerustheid over de toepassing van staalslakken in het Aagtenpark gezorgd. Het college van B&W en de gemeenteraad willen daarom voor eens en voor altijd weten hoe het zit met de verontreiniging en eventuele risico’s van de voormalige belten. En of de staalslakken bij de inrichting van het park volgens de voorschriften zijn toegepast. 

Het gemeentebestuur heeft dus besloten een uitgebreid onderzoek hiernaar te laten doen. Dit onderzoek staat los van de jaarlijkse monitoring van het grondwater. 

Dit uitgebreide onderzoek gebeurt in 5 fasen en wordt uitgevoerd door onafhankelijk onderzoeksbureau SWECO. Het RIVM en de GGD zijn als onafhankelijke adviseurs betrokken.

Eind maart heeft SWECO fase 2 opgeleverd: een literatuurstudie en een opzet voor het vervolgonderzoek: de veldmeting en de analyse in het laboratorium. 

Het Plan van Aanpak, alle onderzoeken en de reacties van het RIVM en de GGD kunt u teugvinden op de website van de gemeente Beverwijk.

Op basis van het onderzoek van TAUW is de voorlopige conclusie dat het regenwater is.
(In grondwater zit een hoge waarde voor chloride, dat hebben de onderzoekers in dit water niet aangetroffen.)
In september gaat een ander bureau nogmaals uitgebreider onderzoek doen naar de herkomst van het water.

Of het water op de Aagtendijk regenwater is dat mogelijk in contact is geweest met staalslak. Of dat het grondwater is.

In beide onderzoeken heeft het lab proefmonsters onderzocht op 9 verschillende metalen. Van die 9 metalen zijn 8 hetzelfde. Het NHD heeft ook op ijzer laten onderzoeken. De gemeente heeft geen ijzer maar vanadium erbij genomen. Naast zware metalen heeft de gemeente het monster ook onderzocht op BTEXN (benzeen) en PFAS.
De gemeente heeft alleen het water op de Aagtendijk onderzocht. Het NHD heeft het water op de Aagtendijk en de ringsloot laten bemonsteren.

TAUW deed al werk voor de gemeente.

Onderzoeksbureau TAUW heeft het water onderzocht op stoffen, die laten zien of er contact met staalslak is geweest. TAUW heeft het monster onderzocht op: arseen, cadmium, chroom, koper, kwik, lood, nikkel, vanadium en zink. 
Om de oorsprong van het water vast te stellen, heeft TAUW ook het zoutgehalte in het water  onderzocht. Grondwater is doorgaans licht zout en zout bestaat uit natriumchloride. Een hoge chloride waarde zou duiden op zoutig water, oftewel, grondwater. Dit bleek niet het geval.   
Het bureau heeft de monsters niet onderzocht op ijzer. IJzer komt van nature voor in de bodem en het grondwater. Het is dan ook geen logische parameter voor uitloging van staalslak.

In de analyse van TAUW zijn de waarden voor alle stoffen hoger dan bij Omegam (zie schema hieronder). Omegam meet alleen in de ringsloot een waarde voor arseen, die licht boven de rapportage grens uit komt. In onderstaande tabel staan alle waarden uitgezet in microgram.

Onderzoeksbureau TAUW heeft hier een pH-waarde van 8,5 gemeten. De GGD heeft aangegeven dat dit geen risico is voor de gezondheid.

De bovenlaag van de staalslakken is in de loop der jaren verkit tot een ondoorlaatbare laag. Daarop ligt een laag kleiachtige grond die inmiddels is ingeklonken. Hierdoor sijpelt regenwater langs de bovenlaag naar beneden.
De staalslakken liggen ca. 4 meter boven het grondwaterpeil. Dus ook is er geen contact met grondwater.
Dat staat in het eindrapport van het onderzoek van de Raadscommissie (zie hieronder).

Het college van B&W heeft in 2014 het groene licht gegeven voor de toepassing van staalslakken. Reden was het tekort aan bruikbare grond voor de ophooglaag. Voor de inrichting van het Aagtenpark heeft de gemeente een ontwerp laten maken. De ontwerper heeft een glooiend terrein met heuvels getekend. 
Hiervoor moesten we de voormalige belten op verschillende plekken ophogen. In 2014 was er een recessie in de bouw. Daardoor had de aannemer grote moeite om de benodigde grond voor de ophooglaag te krijgen. Dat zou de aanleg van het park stagneren. Vertraging was onwenselijk vanwege de subsidietermijn. Dus heeft het college toestemming gevraagd aan de provincie om staalslak te mogen toepassen in plaats van grond. Hiervoor heeft de provincie toestemming verleend.

De belten zijn gesaneerd, maar niet afgegraven. Het aanbrengen van de 1 meter dikke leeflaag en de grondwatermonitoring zijn de saneringsmaatregelen. Zie hieronder. Saneren betekent dus niet dat we het afval moesten weghalen.

Na sluiting van de vuilnisbelten zijn ze afgedekt met een laag grond van minimaal een halve meter dikte. Op deze afdeklaag, die nog overal aanwezig was, liggen de staalslakken. Er is daardoor geen contact tussen het afval en de staalslakken.

De staalslakken liggen ca. 4 meter boven het grondwaterpeil. Dus is er geen contact met grondwater.

De gemeente let er op dat het niet te glad wordt op de Aagtendijk. Er staan ook waarschuwingsborden. En als het te glad wordt plaatsen we hekken. De Omgevingsdienst IJmond let op de monitoring van de milieu-aspecten.

In het nazorgplan van 2018 staat beschreven hoe de gemeente de leeflaag moet monitoren en in stand houden. Ook staat daarin hoe we de benzeenverontreiniging moeten monitoren. Sinds 2016 laat de gemeente ook de staalslakken monitoren.

Tot 1978 waren de CAIJ- en Aagtenbelt in gebruik als vuilstortplaatsen. Daar is huisvuil, bouw- en sloopafval en bedrijfsafval gestort. Op de Aagtenbelt is ook chemisch afval gestort. Er is niet precies bekend welk afval in welke mate is gestort.

In het grondwater onder de CAIJ- en Aagtenbelt zit benzeen. Het grootste deel van het verontreinigde grondwater komt in de ringsloot om de belten. En stroomt vandaar naar de rioolwaterzuivering. Een klein gedeelte van het verontreinigde grondwater stroomt via het diepere grondwater in de richting van de Broekpolder. Uit jaarlijkse metingen blijkt dat het verontreinigde grondwater de Broekpolder niet bereikt. Het grondwater buigt af in oostelijke richting – in de richting van Assendelft.

Het benzeen bevindt zich in het diepere grondwater onder het Aagtenpark. Het grondwater ligt overal ruimschoots onder het maaiveld. Daarom is er geen gevaar voor bezoekers van het park.

Tussen de onderkant van de laag staalslakken en het grondwater zit een afstand van minimaal 4 meter.

In 2007 heeft de gemeente een referendum gehouden. Daarin vroegen we de Beverwijkers wat er op de plek van de CAIJ- en Aagtenbelt moest komen. Een meerderheid koos voor een openbaar, recreatief park. Het voorstel was een vrij toegankelijk park van ruim 26 ha. met speel- en ligweiden, fiets- en wandelpaden en ruimte om te ravotten.

De gemeente heeft een saneringsplan laten maken. De provincie Noord-Holland heeft dat in 2009 goedgekeurd. De plan is in overeenstemming met de regels, die de provincie stelt voor sanering. Saneren betekent niet dat we de belten moesten afgraven. Dat is niet nodig. Wel zijn ze afgedekt met een aantal lagen grond en wordt gemonitord op de verspreiding van verontreiniging.